Hier is Toon nog steeds een beetje
de Randwijkse burgemeester van Overbetuwe

Na zes jaar burgemeesterschap vertrok Toon van Asseldonk als burgemeester van gemeente Overbetuwe. Onze burgemeester, want Toon woont al bijna twintig jaar in Randwijk. We mochten hem de woensdagmiddag voor zijn vertrek het hemd van het lijf vragen over zijn tijd als burgemeester.

‘Zou je dat nou wel doen?’

“Zou je dat nou wel doen?” vroeg zijn partner voorzichtig aan hem, toen Toon zes jaar geleden aankondigde dat hij wilde solliciteren op de functie van burgemeester van Overbetuwe. “Je bent geen politicus, je hebt een hekel aan recepties en evenementen waar je dan beleefdheidshalve heen moet.”

Maar Toon vond de vacature voor burgemeester interessant genoeg om er zijn werkzaamheden in het bedrijfsleven mee vaarwel te zeggen.
“Hij had natuurlijk wel gelijk hoor,” zegt Toon, “maar ik zag veel mooie kanten aan het burgemeesterschap. We woonden al veertien jaar in Randwijk. Ik was al een tijdje op zoek geweest naar manieren om me meer te verbinden met mijn omgeving, ook iets terug te kunnen doen voor de gemeenschap waarin ik leef. Ja, een ander zou dan misschien vrijwilliger worden bij EMM, maar dat past niet zo bij mij. Ik vond het een mooie uitdaging om burgemeester te worden en op die manier van betekenis te zijn in de regio. In dienst van de mensen staan, als ‘civil servant’, dat is altijd mijn ambitie geweest. Toen ik zag dat ook economie in de portefeuille van burgemeester kon zitten was ik helemaal enthousiast.” Toon studeerde af als economisch geograaf, een vak waarbij, zo ongeveer, onderzocht wordt hoe inkomen, ondernemingen en ligging van een gebied zich tot elkaar verhouden.

‘Dat wist niemand meer in de raad’

Hoewel Toon ruime ervaring had in het bedrijfsleven, waar altijd wel wat politiek inzicht aan te pas komt, ontbrak het hem aan pure politieke ervaring. “Dat was misschien juist een voordeel bij mijn benoeming. Een burgemeester moet een beetje boven de partijen staan. De meeste mensen weten niet eens dat ik D66-lid ben. En dat ik ooit een politieke lobby had gevoerd wist in de gemeenteraad ook niemand meer toen ik solliciteerde. Ik had destijds een groep mensen geholpen om het distributiecentrum van het Kruidvat uit te breiden. Daar was aldoor heisa over omdat er voetbalvelden voor moesten worden verplaatst, maar het is er toch gekomen. Kruidvat is nu de grootste werkgever van de regio en mede verantwoordelijk voor de 6% stijging van het aantal banen in Overbetuwe, afgelopen jaar.”

‘Oei, dat was dus de verkeerde beslissing…’

Hij herinnert zich zijn vuurdoop als burgemeester goed. De eerste lastige beslissing die hij moest nemen had te maken met zijn eigen dorp. “Ik was nog maar een week burgemeester toen ik ’s avonds werd gebeld door de officier van justitie. Die wilde overleggen met me over een huisverbod in Randwijk.” Een huisverbod betekent dat iemand tien dagen lang z’n eigen huis niet in mag. Het kan worden opgelegd als er bijvoorbeeld sprake is geweest van huiselijk geweld.
“Ik heb toen gezegd: ‘Nou, nee. Alle betrokkenen zijn enorm geschrokken van wat er gebeurd is, iedereen moet even tot rust komen en dan zal het wel weer gaan daar. Doe maar niet.’ Nog geen uur later hoorde ik een politiesirene in het dorp. Ik schrok me rot en dacht: ‘Dat was dus kennelijk het verkeerde besluit.’ Gelukkig bleek de politie voor een hele andere situatie te komen, maar ik heb wel op dat moment mijn ambtenaren gevraagd om mij een cursus crisismanagement te geven. Zoiets leer je niet in de puppytraining voor burgemeester!”

Andere voorkeur geaccepteerd

Een aantal belangrijke voorkeuren van Toon past eigenlijk helemaal niet goed bij het ambt van burgemeester. Toch leverde dat in de praktijk geen enkel probleem op. “Zodra ik wist dat ik ergens op huisbezoek zou gaan, werd er door een medewerker een berichtje gestuurd, vooraf, dat ik niet van gebak houd. Anders zou het overal voor me klaar staan want de meeste mensen zijn er dol op maar ik vind het echt… niet zo lekker. Voor een biertje of een wijntje geldt dat niet, maar ook dat neem ik niet omdat ik vind dat je tijdens je werk geen alcohol kunt drinken. Dat geldt zelfs voor eetpauzes tijdens lange raadsvergaderingen. Ik wil geen vergadering voorzitten waar iemand in slaap dreigt te vallen omdat hij gedronken heeft.”
Dat hij een Randwijker is heeft er nooit toe geleid dat hij Randwijk voortrok boven de andere dorpen van de gemeente. “Al zou ik wel eerder ja zeggen als ze me bij EMM vroegen om de aftrap te doen voor een bijzondere wedstrijd, dan voor een club die ik niet zo goed ken,” geeft hij toe. “Maar de nieuwbouw van De Haar is niet door mijn toedoen van start gegaan, dat besloot de raad.”

Niks tegen democratie

Hoe moet het nu verder met de gemeente Overbetuwe, nu hij afscheid neemt? Toon vindt zo’n vraag niet zo zinvol, net zo min als de vraag waar hij trots op is. “In gemeentes gaat alles traag. Dingen die goed zijn uitgepakt tijdens mijn burgemeesterschap zijn waarschijnlijk allang ingezet onder mijn voorgangers. Dat geldt omgekeerd ook: als er hier ooit dat ziekenhuis, of een grotere Jumbo-overslag komt weet niemand meer dat ik me daar ooit mee heb bemoeid.”

En dat is nou precies zijn grootste bezwaar tegen ‘politiek werk’. In zijn nieuwjaarstoespraak biechtte Toon nog op dat hij na zes jaar altijd weer wat anders wil doen omdat de veranderingen hem niet snel genoeg gaan. Welke veranderingen gingen dan in Overbetuwe te langzaam naar zijn zin? Hij veert overeind, buigt zich even voorover en zegt dan uit de grond van zijn hart: “Alles! Overal moet over vergaderd worden en alles wordt maar uitgesteld. Ik heb niks tegen democratie, maar ik vind: als je iets besluit, dan ga je het ook doen. Dat gebeurt niet. Waarom is de wijk De Pas nog niet klaar in Elst? Waarom wordt die railterminal bij Reeth steeds uitgesteld? Let wel: we hebben daar geen enkel belang bij als gemeente Overbetuwe, we doen dat voor de BV Nederland, om de Betuwelijn beter beschikbaar te maken. Kijk, mensen die daar tegen zijn, die moeten zich laten horen, dat vind ik een goede zaak. Maar als er besloten is dat het moet, doe het dan ook.”

‘Je vertrekt zelf toch ook’

De doenerigheid waar Toon voorstander van is, past wat beter bij het bedrijfsleven dan bij de politiek, realiseert hij zich. “Stel je voor: toen ik een jaar burgemeester was, kreeg ik opeens een heel nieuw college. Vier nieuwe wethouders die het allemaal anders wilden dan we eerder bespraken. Dan kun je opnieuw beginnen. Dat zal je in een bedrijf niet gebeuren. Ik merk dat ik steeds minder geduld krijg voor trage besluitvorming terwijl het democratische proces wel z’n gang moet gaan. Ik heb al in mei vorig jaar aangekondigd dat ik zou vertrekken, omdat ik wist dat de procedure om een nieuwe burgemeester aan te stellen lang zou duren. Ik heb negen maanden lang gebungeld. Het gevolg was dat zelfs Sinterklaas, die ik verwelkomde, me vroeg waarom ik ging vertrekken. Ik dacht: ‘Jij bent een lekkere, je vertrekt zelf ook over een paar dagen weer.’ Toch sluit hij niet uit dat hij, naast zijn vrijwilligerswerk als voorzitter van Wageningen45 ook weer betaald werk gaat doen. Hij wil er niks over zeggen. Misschien wel als interim burgemeester. Maar dan wel voor een grotere stad, voor een dorp doet hij het niet meer. Als hij er al wat over zou willen zeggen. En dat hoeft niet eens hier in de regio te zijn, gesteld dat hij er wat over zou zeggen. Maar in Randwijk blijft hij wonen. Dat kan hij wel degelijk zeggen.

‘Het is hier veel te mooi voor distributiecentra’

De toekomst van gemeente Overbetuwe schetst Toon aanmerkelijk gedetailleerder dan die van hem persoonlijk. Hij trekt graag even zijn kennis als economisch geograaf tevoorschijn: “We hebben hier een gemeente met een ideale ligging. Het hart van de driehoek Arnhem-Nijmegen-Wageningen. Dat is industrie en topkennis. Op het gebied van voeding, energie en gezondheid lopen we voorop in Nederland. Wij zouden ons hier moeten profileren als centrum voor hoogwaardige technologie. Overal in het land zijn broedplaatsen in grote steden voor dat soort initiatieven, maar als bedrijven daar het beginstadium voorbij zijn, moeten ze er weg. Wij hebben hier de ruimte om ze te faciliteren. Dat zou ook heel wat beter zijn dan het zoveelste distributiecentrum hier.” Is hij dan teruggekomen op zijn enthousiasme van destijds om te lobbyen voor het Kruidvat-distributiecentrum? “In zekere zin. Nee. Bedrijven die hier zitten moet je koesteren, die zorgen voor arbeidsplaatsen. Maar nieuwkomers pak je anders aan. We gaan naar een tijd toe waarin vervoer heel anders geregeld wordt. Geen eigen autobezit meer maar gedeeld vervoer, elektrisch. Pakjes die worden afgeleverd per drone. Dat is geen toekomstmuziek, dat kan nu al. Daarom moeten we die hoogtechnologische bedrijven hierheen halen. Overbetuwe is veel te mooi voor al die distributiecentra.”

Gouden tip voor nieuwe burgemeester

Gaat al die economische groei dan niet ten koste van die schoonheid? We verliezen steeds meer groen in de regio, in de dorpen, ondanks het nieuwe Park Lingezegen. “Kijk, het liefste zou iedereen wonen in een boerderijtje, middenin Amsterdam. Lekker buiten, maar dan wel met alle voorzieningen. Dat gaat niet. Ik durf rustig te zeggen dat Elst aan het verstedelijken is. En dat moet ook. De grondprijs is hier veel te hoog om er niet op te bouwen.” En Randwijk dan? Hier werd onlangs een plan voor een nieuwe woonwijk met 43 huizen afgewezen door het college van B&W, omdat zo’n groot project niet past in het streven van de gemeente Overbetuwe naar ‘inbreiding’: geen nieuwbouw in het buitengebied zolang er nog ruimte is binnen de bebouwde omgeving. “Wie nog echt dorps wil wonen zal dus moeten gaan verhuizen naar Randwijk,” verduidelijkt Toon. Hier is de plek waar hij de meeste dingen vindt waar hij echt blij van wordt. “Het ijsvogeltje dat over mijn vijver vliegt, lekker hardlopen of fietsen langs de dijk, een van mijn schapen die hopelijk straks twee gezonde lammetjes werpt. Dat is prachtig.”